Tüm kanser türleri arasında en kötü prognoza sahip olan ve artan global insidans ile birlikte 5 yıllık genel sağkalım (OS) oranı yalnızca %7 olan pankreas duktal adenokarsinomu (PDAC), ekzokrin dokuda gelişen en yaygın pankreas neoplazmı türüdür. Bu istatistikler; geç tanı, biyobelirteçlerin eksikliği, tümörlerin spesifik hücresel bağlamı ve terapötik direncin sık görülmesi gibi sebeplerden ileri gelmektedir. PDAC’de stromal hücrelerden gelen sinyaller metastatik ilerlemede rol oynamaktadır. Bunun yanı sıra kanserle ilişkili fibroblastlardan (CAF) köken alan ekstrasellüler veziküller (EV), tümör oluşumunu indükleyen agresif fenotiplerin salınımına ve tümör-stroma etkileşimine (tumor-stroma cross-talk) neden olmaktadır.
Nigri ve arkadaşları, CAF’lerden köken alan EV’lerde ANXA6 (Annexin A6) gen ifadesinin sebep olduğu artan PDAC hücresi agresifliğinin hücre içine EV alınımı ile ilişkilendirilebileceği yaklaşımından yola çıkarak CD9‘u CAF’den salınan ANXA6+ EV’lerin kilit bir üyesi olarak tanımlamıştır. Bu bağlantı göz önünde bulundurularak CD9’un, esas olarak PDAC mikroçevresindeki CAF’lerde ifade edildiği ve CD9 aracılı stromal hücre sinyalinin PDAC’de ilerlemeyi tetiklediği belirlenmiştir. ANXA6+ EV’lerin yüzeyindeki CD9, p38-MAPK sinyaline bağımlı hücresel plastisite ve hücresel göçün indüksiyonunu desteklemektedir. CD9’un inhibe edilmesi veya yok edilmesi durumunda PDAC hücrelerinde ANXA6 miktarı büyük oranda düşmüştür.
Bilim insanları, hasta numuneleri ve tümör/CAF ko-kültürlerinin incelenmesiyle CAF’den salınan ANXA6+ ve ANXA6– EV’lerin spesifik protein bileşimini (specific protein composition) tanımlayıp karşılaştırmak için nicel proteomik analiz yaklaşımını benimsenmiştir. Elde edilen sonuçlar, CD9’un CAF türevi EV’lerin belirli bir alt kümesinin PDAC tümör hücresi saldırganlığı üzerindeki aracı rolünü ortaya çıkarmıştır. Çalışma süresince; EV izolasyonu, kütle spektrometre (MS) analizi, protein miktar tayini, hücre hatları (PANC-1 ve fare makrofajı RAW264.7) ve hücre canlılık analizleri, GO zenginleştirme analizleri (Gene Ontology Term Enrichment), immünopresipitasyon (IP) tekniği ve istatistiksel analiz yöntemlerinin (Mann-Whitney U testi) bir kombinasyonu kullanılmıştır.
PDAC’de kanser hücre göçünden p38-MAPK sinyal yolu aktivasyonunun sorumlu olduğu bilinmektedir. Hücrelere CD9, ANXA6 ve EV’lerin alınımı neticesinde MAPK (mitojenle etkileşen protein kinaz) yolağının aktivasyonu, hücre göçü ve EMT (epitel-mezenkimal geçiş) süreci devreye girmektedir. MAPK yolağının bozulmuş aktivasyonu, PDAC hücrelerine CD9+ ANXA6+ EV kaynaklı hücre göçünün ve EMT’nin gerçekleşmemesine yol açmaktadır.
p38 hedefli küçük interferans RNA (siRNA) ve p38-MAPK yolağının kimyasal inhibitörlerinin kullanımı, CAF’den türetilen EV’lerin hücre içine alınmasıyla artan göçü tamamen ortadan kaldırmıştır. Hücre dışı matrisin regülasyonunu sağlaması ve tümör mikroçevresini sınırlandırmasıyla bilinen CAF’ler, ANXA6 membran proteinini içeren kalabalık bir hücre topluluğudur. Aynı zamanda CAF’lerin bloke edilmesi ya da miktarının azalmasının moleküler bazı olumsuz etkilere sebep olabileceği düşünülmektedir.
Spesifik EV popülasyonlarının klinik potansiyelinin belirlenmesi; tümör stroması-tümör ilişkisinin açığa çıkarılması ve kanser metastazının anlaşılması için önemli noktalardan biridir. CAF’den türeyen EV’lerin karakterize edilmesi, PDAC sınıflandırmasında CAF alt tiplemesini (subtyping) iyileştiren bir araçtır. Bu noktada ana kaynağı CAF’ler olan EV’lerin üretimi, salınımı ve bunların hücre içerisine alınımına rehberlik eden moleküler mekanizmaların keşfedilmesi, gelişmiş onkolojik ve terapötik hedeflemelere güvenilir bir çözüm sunacaktır.
Yazar: Yağmur Güzel
Editör: Sema Yöşili
Referans: Nigri, J., Leca, J., Tubiana, S. S., Finetti, P., Guillaumond, F., Martinez, S., Lac, S., Iovanna, J. L., Audebert, S., Camoin, L., Vasseur, S., Bertucci, F., & Tomasini, R. (2022). CD9 mediates the uptake of extracellular vesicles from cancer-associated fibroblasts that promote pancreatic cancer cell aggressiveness. Science signaling, 15(745), eabg8191. https://doi.org/10.1126/scisignal.abg8191.
