Evrimsel kayıtlara göre modern köpek ırkları, 10.000 yıldan uzun süre önce kayıt altına alınmış ve kurtlardan evrilmiş köpeklere nazaran 160 yıldan daha az geçmişleriyle modern bir buluş niteliğini taşımaktadır. Soy saflığını belirleyen modern köpek ırkının Viktorya Devri’nden süregelen bir beceri olduğu bilinmekle birlikte eski çağlardan bu yana köpeklerin fenotipleri, metabolik sistemleri ve çoğalma biçimleri bilim insanları tarafından detaylı bir şekilde araştırılmaktadır. İlkel dönemde 1800’lerden önce insanlar temel yaşamsal ihtiyaçlarını yerine getirmek amacıyla köpeklerin kalıtsal eylemlerini avcılık, çobanlık gibi işlevler için kullanmıştır. Yoğun nüfuslu ülkelerde bile köpeklerin atalarının çok sayıda ırktan gelmesi (~50%), sınırlı olarak tek bir ırktan üreyen safkan köpekleri genetik araştırmalarda baskın hale getirmiştir. ‘’Mutt’’ terimi, birden fazla ırktan türeyen ve ataları cins olmayan popülasyon içerisindeki köpekleri nitelendirmek için kullanılmaktadır. Köpeklerde davranış genetiği insan davranış araştırmaları için mükemmel bir modeldir ve davranış bozuklukları insan terapötikleri ile tedavi edilmektedir; ancak davranış genetiği ve soy karakterizasyonu arasındaki ilişki tam olarak aydınlatılamamıştır.
Morrill ve arkadaşları, 2.000’den fazla köpeğin genom dizilerini, yaklaşık yarısı safkan olan 18.385 köpeğin sahiplerinden gelen anket verileriyle birleştiren 6 yıl süren bir çalışma gerçekleştirmiştir. İlk olarak, Darwin’in Gemisi (Darwin’s Ark) projesine kaydedilen kohorttan köpek sahiplerinin doldurduğu anket verileri elde edilmiştir. Aynı projeden çoğunluğu melez (mutt) olan köpeklerin tam cins yapılarını bulmak için genomlarını dizileyen araştırmacılar daha sonra tek nükleotid polimorfizmi (SNP) analizi gerçekleştirerek ırka özel varyantların nadir olduğunu tespit etmiştir. Lineer karışık etkiler regresyon (LMER) modelleri ile davranışta ırksal stereotiplerin etkisi incelendiğinde zayıf fakat fark edilebilir bir genetik etkisi olduğunu düşündürmüştür. Çalışmada, köpekleri içeren derinlemesine bir genom çapında ilişkilendirme çalışması (GWAS) yapıldığında, analiz sonuçları ortalama olarak bir köpeğin cinsinin ortaya çıkan davranışının sadece %9’unu öngördüğünü göstermiştir. Önceki araştırmalarda köpeklerde de uygulanan insan genotip-doku ekspresyonu (GTEx) verileri kullanılarak 13 beyin bölgesi ve toplam 38 farklı doku örneğinde ifade edilen genler, köpeklerde davranışı yönlendiren beyin bölgelerinin incelenmesini sağlamıştır. Böylece nöropsikiyatrik koşullarla ilişkili genlerdeki zenginleşmelerin zayıf olduğu gözlenmiştir.
Genetik ve çevresel olayların davranışa olan etkisinin büyük bir bölümü uzun zamandır açığa çıkarılamamıştır ve bu bağlamda bunların birbirleriyle korelasyonu araştırılmıştır. Bu çalışma, bir köpeğin ırkının davranışsal eğilimlerine çok az katkıda bulunduğunu tespit ederek, köpek davranışı üzerine bir asırdan fazla yerleşik düşünceyi dışlayan bir sonuca varılmasına ve modern ırklarda görülen davranışsal özelliklerin çevresel olarak etkilendiğinin anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
Yazar: Yağmur Güzel
Editör: İrem Coşkuntan
Referans: Morrill, K., Hekman, J., Li, X., McClure, J., Logan, B., Goodman, L., Gao, M., Dong, Y., Alonso, M., Carmichael, E., Snyder-Mackler, N., Alonso, J., Noh, H. J., Johnson, J., Koltookian, M., Lieu, C., Megquier, K., Swofford, R., Turner-Maier, J., White, M. E., … Karlsson, E. K. (2022). Ancestry-inclusivedoggenomicschallenges popular breedstereotypes. Science (New York, N.Y.), 376(6592), eabk0639. https://doi.org/10.1126/science.abk0639
-Bioinforange Bilimsel Haber Merkezi-
Haber Yazıları, 20> Etki Faktörlü Q1 dergilerinde yayınlanan (listesi için tıklayınız)
bilimsel araştırmaların ekip arkadaşlarımız tarafından incelenip derlenmesi ile hazırlanmaktadır.
